Tag: basisschool

Lesbrief Stijfsel: Het Zaanse Witte Goud

[Stijfsellab] [Cultuurmenu Zaansteeek]
Op schilderijen van beroemde Nederlandse schilders uit de Gouden Eeuw staan rijke mensen afgebeeld met mooie witte kragen. Wat elk Zaans kind moet weten, is dat die witte kragen zo mooi in vorm bleven door het witte stijfsel dat in de Zaanstreek in grote hoeveelheden met de beste kwaliteit werd gemaakt voor Amsterdam, voor heel Engeland en voor de Verenigde Staten van Amerika.

Tijdens het bezoek aan het Hemlab wordt aan het thema ruim aandacht besteed en gaan de leerlingen stijfsel uit aardappelen isoleren. Het stijfsel wordt in het laboratorium meteen gebruikt en getest. Deze workshop is prima te combineren met bijvoorbeeld:

  • de rondleiding “Proef de Gouden Eeuw in het Rijksmuseum;
  • een groepsgesprek over de Nachtwacht in de klas;
  • de workshop “De kracht van Kragen” op school onder leiding van textielkunstenaar Nathalie Prins-van Duin.

Ook de gidsen in het Rijksmuseum en Nathalie Prins-van Duin geven speciale aandacht aan het thema Stijfsel, Het Zaanse Witte Goud.

Bezoek aan het Hemlab

bij binnenkomst op het Hemlab doen de leerlingen een witte onderzoekersjas aan en plakken ze hun naamstickers op. De docent ontvangt per e-mail een verzoek voor het opsturen van de namenlijst.
Op het laboratorium gelden speciale regels. Die worden aan het begin van het bezoek met de leerlingen doorgenomen.
Leerlingen met lang los haar moeten hun haar vastmaken in een paardenstaart, vlecht, knot of in een petje doen. Dit graag vooraf vragen aan de ouders.
De leerlingen gaan in groepjes van 2 stijfsel uit aardappelen isoleren (onttrekken). Dat doen ze in verschillende stappen. Aan het eind maken ze van de stijfsel eerst stijfsellijm. De lijm testen ze op papier en textiel.
De leerlingen noteren in een Stijfselboekje de metingen en waarnemingen van hun het proces. De leerlingen kunnen de zetmeelkorrels in aardappel met jodium aantonen en bekijken onder een vergrootglas of microscoop.
Aan het eind nemen de leerlingen het gemaakte stijfselbezinksel en stijfsellijm mee naar school.

Aan de slag met stijfsel op school

De leerlingen nemen de lijm in afgesloten potjes mee. Ook nemen ze vochtig stijfsel mee naar school.

  • De stijfsellijm kan op school gebruikt worden om mee te lijmen. De lijm is nu 3 dagen te bewaren, Het Hemlab is een onderzoek getart om uit te zoeken hoe de stijfsellijm langer bewaard kan worden.
  • Het stijfselbezinksel is nog vochtig en wordt op school gedroogd op een warme droge plek. Het wordt dan een wit poeder en kan heel bewaard worden.. Het kan later worden gebruikt om lijm van te maken of om stof te verharden of te verstevigen. Je kunt er bijvoorbeeld ruimtelijke objecten mee maken van textiel. Als er nog weinig stijfsel over is, dan kan er ook van  aardappelmeel stijfsel gemaakt worden.. Aardappelmeel is goedkoop en in iedere supermarkt verkrijgbaar.

Rondleiding Rijksmuseum: Proef de Gouden Eeuw

Vooraf en na het bezoek van het Stijfsellab in het Hemlab is een rondleiding Proef de Gouden Eeuw in het Rijksmuseum een uitstekende aanvulling op het thema Stijfsel, het Zaanse Witte Goud, want op ons verzoek besteden de gidsen extra aandacht aan het Thema. Tijdens de rondleidng mogen de leerlingen al hun zintuigen gebruiken tijdens de kennismaking met het dagelijks leven uit de Gouden Eeuw. Ze proeven de specerijen uit verre landen, ruiken het atelier van een meesterschilder, voelen de jurken van rijke dames en luisteren naar instrumenten uit de 17de eeuw.

  • De rondleiding kost voor 15 leerlingen € 82,50
  • Met de Museumpleinbus worden de leerlingen (groep 6,7,en 8) gratis vervoerd.
  • Let op de bus rijdt alleen voor minimaal 45 leerlingen. En er zijn maximaal 60 zitplaatsen voor leerlingen en begeleiders!
  • De rondleiding en de bus zijn te boeken via museumpleinbus.digitalezaken.nl
  • Na bevestiging van de datum en het tijdstip door het Rijksmuseum vraagt u de gidsen om aandacht te besteden aan het thema Stijfsel, het Zaanse Witte Goud. Dat doet u door een e-mail te sturen aan T.Gerbrandy@rijksmuseum.nl met de reserveringsgegevens en de vermelding dat het bezoek plaatst vindt met het thema Stijfsel, het Zaanse Witte Goud van het Hemlab.

Detail uit de Nachtwacht. Rembrandt, Rijksmuseum

Kringgesprek: Wat is er Zaans aan de Nachtwacht?

Als voorbereiding op het bezoek aan het Hemlab kan met de groep de Nachtwacht bespreken worden in de klas.
Download De Nachtwacht: De Nachtwacht
Vraag de kinderen goed te kijken en te vertellen wat ze zien. Bereid je zelf voor met de Schooltelevisieaflevering De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn

  • Wat zie je op het schilderij?
  • Zie je dieren op het schilderij?
    (Een hond, een dooie kip en misschien wel meer)
  • Wie heeft het geschilderd?
    (Rembrandt)
  • Waar vind je letters op het schilderij?
    (De handtekening van Rembrandt staat onder de voet van het meisje)
    (Rechtsboven in het donker vind je de namen van opdrachtgevers van het schilderij)
  • Wat doet iedereen op het schilderij?
  • Welke geluiden zou je kunnen horen?
  • Wie zijn die mannen op het schilderij?
    (Je ziet een groep mannen. Ze zijn samen een een schutterij in Amsterdam. Zij beschermden en verdedigden de stad bij een aanval door rondzwervende roversbenden of vreemde legers. Ook zorgden ze in de stad  voor orde, en zorgden er voor dat branden werden geblust. Je kan ze dus vergelijken met tegenwoordig de politie, brandweer en het leger.)
  • Wat voor kleding dragen ze op het schilderij?
  • Wat zou er Zaans op dit schilderij kunnen zijn?
    (De mooie witte kragen. Ze blijven zo mooi stevig door stijfsel dat in Jisp, Wormer, Oostzaan, Koog aan de Zaan en Zaandam werd gemaakt uit graan. In de Zaanstreek waren vroeger tientallen stijfselhuizen waar meer dan 3 miljoen pond stijfsel per jaar werd gemaakt. De Zaankanters maakten niet alleen al het stijfsel voor Amsterdam en Haarlem, maar ook alle stijfsel voor heel Engeland en de Verenigde Staten.)
  • Wie weet wat stijfsel is?
    (Het is zetmeel, een wit poeder. Je kunt het zelf maken uit tarwe(meel), mais, rijst of aardappelen. Dat ga je ontdekken in het Stijfsellab van het Hemlab.)
  • Wat kan je van stijfsel maken?
    (Behangsellijm, papier-maché, stijfsel om kragen en servetten stevig te maken. En je kunt er oobleck mee maken.)

Textielworkshop: De kracht van Kragen

Speciaal voor het programma Stijfsel: Het Zaanse Witte Goud heeft textielkunstenaar Nathalie Prins-van Duin de workshop “De kracht van Kragen” ontwikkeld. De workshop vindt plaats op school.

Door de geschiedenis heen werden kragen gebruikt om een boodschap over te brengen. De grote witte kragen op schilderijen uit “de Gouden Eeuw” kent iedereen wel. Maar hoe maak je deze eigenlijk en wat vertellen ze?
De grote kragen blijven zo mooi uitstaan door het gebruik van stijfsel. Dit stijfsel werd tussen de 16e eeuw en 1945 gemaakt in de Zaanstreek en was heel belangrijk voor de Zaanse economie. Het Zaanse Witte Goud.
De combinatie van vorm, grote, stijfsel, materiaal en techniek geven de kraag betekenis. Samen onderzoeken de leerlingen de kracht en de betekenis van de kraag door de geschiedenis heen. Hierdoor ontwikkel je inzicht in wat in welke periode belangrijk is en wat voor speciale rol
kleding hierin heeft.  

 

De leerlingen maken zelf een molensteenkraag in de vorm die in “de Gouden Eeuw” gebruikelijk was. Hierbij maken ze gebruik van linnen, stijfsel, bijvoorbeeld gemaakt in het Hemlab, naaitechnieken om vorm te geven tot het gewenste eindproduct er is.
De leerlingen ontwerpen en maken een kraag voor deze tijd met gebruik van al de geleerde kennis van de voorgaande lessen. De gemaakte kragen worden geëxposeerd in school en zijn uiteraard eigendom van de maker.
De gidsen in het Rijksmuseum zouden het prachtig vinden als de leerlingen met mooie kragen de Rondleiding: Proef de Gouden Eeuw zouden bezoeken.

  • Workshop: de Kracht van Kragen
  • op school
  • 3 lessen van 90 minuten per les
  • Groep 5, 6, 7, 8
  • Maximaal 15 leerlingen
  • Kosten: € 255,00
  • 1 begeleider vanuit school
  • Thema’s: Kostuumgeschiedenis, Vormgeving, Techniek, Zaans Cultureel Erfgoed en Industrie
  • Textielkunstenaar: Nathalie Prins – van Duin
  • Reserveren en meer informatie binnenkort op www.tanade.nl

Overige lesinformatie

Zaanwiki: stijfselfabricage
Of neem contact op met Geert de Boer, 06-17165114, info@hemlab.nl

Stijfsel: het Zaanse Witte Goud

Workhop op het Hemlab voor het primair onderwijs over 500 jaar stijfselindustrie in de Zaanstreek.

Loop je met je leerlingen door het Rijksmuseum in Amsterdam, dan zie je schilderijen van rijke mensen met mooie witte kragen. Wat elk Zaans kind moet weten, is dat die witte kragen zo mooi in vorm bleven door het witte stijfsel dat in de Zaanstreek werd gemaakt uit tarwe of aardappelen.

Bijna alle stijfsel die tussen de 16e eeuw en 1945 in Engeland en Amerika werd gebruikt, werd gemaakt in de Zaanstreek en was belangrijk voor de Zaanse economie. Vandaar dat je het Zaanse witte stijfsel ook wel het Zaanse “witte goud” kunt noemen.

Stijfsel/zetmeel is een basisproduct voor kledingstijfsel en plaksel, maar ook voor pudding, soepen en sauzen.

In het Stijfsellaboratorium gaan de leerlingen zelf zetmeel isoleren uit aardappelen en verwerken tot stijfsel en lijm. Het stijfsel en de lijm moet natuurlijk ook getest worden op textiel en papier. Leerlingen kleuren ook de zetmeelkorrels in aardappelen en kunnen die bekijken met vergrootglas of microscoop.

Het eindproduct mag mee genomen worden en kan gebruikt worden voor een project op school, bijvoorbeeld om stoffen te stijven of kragen te ontwerpen. Voor het Stijfsellab is een aanvullende lesbrief in ontwikkeling voor extra informatie en ter voorbereiding op het Stijfsellab.

Voor wie
Primair onderwijs groep 5, 6, 7 en 8

Duur
t/m 24 leerlingen 90 min.
vanaf 25 leerlingen 105 min.

Locatie
Hemlab, Barndegat 6-8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is te bereiken met bus, openbaar vervoer, auto en fiets.

Prijs
Groep t/m 22 leerlingen € 231,-
Groep 23-32 leerlingen € 10,50 per leerling.
20% korting op elke volgende workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen zijn inclusief 9% btw

Begeleiding
1 of 2 begeleiders per 15 leerlingen

Plannen en boeken
Vanaf september 2020 op maandag en dinsdag. Plan een datum in overleg met ons of kijk in onze activiteitenkalender welke dag nog vrij is.
Boeken via info@hemlab.nl of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Lesbrief
De leerlingen maken in het Hemlab stijfselbezinksel en stijfsellijm. Terug op school kunnen de leerlingen aan de slag met de stijfsel om mee te plakken of om er kragen mee te maken.
De workshop is uitstekend te combineren:

  • met een kringgesprek: Wat is er Zaans aan de Nachtwacht?
  • en/of met de workshop De Kracht van Kragen van de textielkunstenaar Nathalie Prins – van Duin. De leerlingen maken met het stijfsel uit het Hemlab kragen uit de Gouden Eeuw en een 3D kraag naar eigen ontwerp. De kragen kunnen gedragen worden bij het bezoek in het Rijksmuseum of bij het maken van een groepsfoto.
  • en/of met de rondleiding Proef de Gouden Eeuw in het Rijksmuseum. De gidsen besteden speciaal aandacht aan het thema en zouden het heel spannende vinden als de leerlingen eigen gemaakte witte kragen dragen tijdens het bezoek.

De volledige lesbrief: www.hemlab.nl/lesbrief-stijfsellab

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Wiskundig inzicht en handelen: 26, 27, 28, 29, 30, 31, 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Mens en samenleving: 37
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 41, 42, 43
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Ruimte: 50
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Tijd: 51, 53
Kunstzinnige oriëntatie: 56

Werkvorm
Het Stijfsellab is een workshop waar leerlingen 6 bewerkingen uitvoeren om van aardappelen aardappelen stijfsel te maken. De leerlingen werken in groepjes van 2. Samen zijn de leerlingen verantwoordelijk voor veiligheid en netheid. Alle metingen en waarnemingen worden genoteerd in het stijfselboekje. Samen gaan ze op zoek naar antwoorden, kunnen ze de resultaten bespreken en een conclusie trekken.

Veiligheid

Alle leerlingen en begeleiders dragen witte jassen, bij een aantal experimenten is het verplicht om een veiligheidsbril en/of handschoenen te dragen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen instructies hoe ze veilig moeten werken. Speciaal voor dit lab krijgen de leerlingen een instructie hoe ze veilig met heet water, gloeilampen en een kaars werken.

Technieken en vaardigheden

  • Lezen van een werkblad
  • Meten vloeistoffen
  • Wegen
  • Schillen en raspen
  • Rekenen
  • Waarnemen
  • Samenwerken
  • Opruimen en afwassen

EXPERIMENTEN
Zetmeelkorrels bekijken
De leerlingen kleuren met jodium de zetmeelkorrels in een aardappel en bekijken ze onder een loep of microscoop.

Aardappels wegen
De leerlingen wegen de aardappels en bepalen het volume van de aardappels. Hiermee kan het zetmeelgehalte worden bepaald in de aardappels.

Aardappels schillen en raspen
De aardappels worden gewassen, geschild en gerasp om de zetmeelkorrels uit de cellen vrij te maken.

Spoelen en zeven
Het aardappelrasp wordt gespoeld en gezeefd. Zo worden de vaste bestanddelen te scheiden van het stijfsel

Bezinken en decanteren
In een maatbeker zinkt het stijfsel naar de bodem en het vocht kan worden afgeschonken. Op de bodem blijft de stijfsel over. De opbrengst wordt gewogen.

Stijfsel testen
Het stijfsel kan nu gedroogd worden om mee te nemen naar school en/of getest worden of je er stof mee kan verstevigen en of je ermee kan plakken,

Klimaatlab

Klimaat workshop voor het primair onderwijs

Sinds de industriële revolutie hebben de mensen heel veel olie, gas en steenkolen verstookt. Er zijn daarbij megatonnen koolstofdioxide toegevoegd aan onze atmosfeer.  Wat zal de toekomst zijn voor het klimaat, de zee, de mensen en de Aarde? Kan dit zo door gaan en wat kunnen we er nog tegen doen? 

Voor wie
Primair onderwijs groep 5, 6, 7 en 8

Duur
90 minuten of 120 minuten

Locatie
Hemlab, Barndegat 6-8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer, auto en fiets.

Prijs 90 minuten
Groep t/m 22 leerlingen € 231,-
Groep 23-32 leerlingen € 10,50 per leerling.

Prijs 120 minuten
Groep t/m 16 leerlingen € 231,-
Groep 17-32 leerlingen € 12,50 per leerling.

20% korting voor de 2e workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen inclusief 9% btw

Begeleiding
1 of 2 begeleiders per 15 leerlingen

Plannen en boeken
Alleen op maandag of dinsdag. Plan een datum in overleg met ons of kijk in
onze activiteitenkalender op welke dag we nog vrij hebben.
Boeken via info@hemlab.nl of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Lesbrief en educatieve links
zie www.hemlab.nl/lesbrief-klimaatlab

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Wiskundig inzicht en handelen: 26, 29, 31, 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Mens en samenleving: 39
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 42, 43
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Ruimte: 49, 52

Werkvorm
Het Klimaatlab is een circuit met 10 experimenten die de leerlingen in tweetallen uitvoeren. Samen zijn de leerlingen verantwoordelijk voor veiligheid en netheid. Alle waarnemingen worden genoteerd in het klimaatboekje. Samen gaan ze op zoek naar antwoorden, kunnen ze de resultaten bespreken en een conclusie trekken.

Veiligheid

Alle leerlingen en begeleiders dragen witte jassen, bij een aantal experimenten is het verplicht om een veiligheidsbril en/of handschoenen te dragen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen instructies hoe ze veilig moeten werken. Speciaal voor dit lab krijgen de leerlingen een instructie hoe ze veilig met heet water, gloeilampen en een kaars werken.

Technieken en vaardigheden

  • Meten van temperatuur en vloeistoffen
  • Wegen
  • Waarnemen
  • Werken met tabellen en grafieken
  • Het lezen van een werkblad
  • Samenwerken
  • Opruimen en afwassen

EXPERIMENTEN VAN HET KLIMAATLAB
Stijgt de zeespiegel?
Een experiment over het smelten van het ijs op de polen dat aan het begin van het klimaat gezamenlijk wordt gestat en waarin de leerlingen tijdens de workshop waarnemingen doen en hun resultaten in een grafiek noteren.

Smelt ijs sneller in zoet- of zoutwater?
Het experiment maakt inzichtelijk waarom ijs anders smelt in zoetwater dan in zeewater.

Wat gebeurt er met de zeespiegel als de het water warmer wordt?
Door nauwkeurig te werken kan je zien wat er gebeurt als zeewater opwarmt. Heb je de temperatuur en de volumes goed genoteerd, dan kan terug op school uitrekenen hoeveel de zeespiegel stijgt als het water 1 graad warmer wordt.

Wat doet CO2 met de zee
Wou kan er gebeuren met de zee als er meer CO2 in de lucht komt?

Het Albedo-effect
Welke kleuren reflecteren het zon het goed en welke nemen veel warmte op en wat heeft dat voor gevolgen op het klimaat.

CO2, waar zit in?
Iedereen heeft het over CO2, maar waar zit het eigenlijk allemaal in. Met een potje, kalkwater en een kaars kan het zelf ontdekken.

Waar komt dat CO2 vandaan?
Leerlingen kunnen met moleculen en atomen ontdekken hoe CO2 ontstaat.

De grote luchtstromen
In een bak water en twee glazen gevulden met heet water en ijswater zien de leerlingen hoe luchtstromingen in onze atmosfeer ontstaat.

Waarom warmte voor wind zorgt
Met dit leuke experiment ontdekken de leerlingen wat er gebeurt als je lucht opwarmt.

Wat zit er in zeewater
Door zelf zeewater te maken zie je wat er allemaal in zeewater zit. Het gemaakte zeewater wordt weer gebruikt in de experimenten.

Vulkanen en Aardse hitte

Geothermisch workshop voor het primair onderwijs

In het geothermisch lab “Vulkanen en Aardse hitte“ ontdekken leerlingen door experimenteren waarom lava oranje is en hoe je de temperatuur van lava kan meten. Hoe donker en heet zou het zijn in het midden van de aarde?
De leerlingen maken een vulkaan. Met een chemische reactie laten ze aan het eind de vulkaan uitbarsten. De leerlingen kunnen vulkanische stenen zien en voelen. Sommige stenen zijn zo licht dat ze blijven drijven.

Voor wie
primair onderwijs groep 4,5,6

Duur
1 uur 45 minuten

Locatie
Hemlab, Barndegat 6-8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer, auto en fiets.

Prijs
Groep tot 22 leerlingen € 231,-
Groep 22-32 leerlingen € 10,50 per leerling .
20% korting voor de 2e workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen inclusief 9% btw

Plannen en boeken
In onze kalender kunt u nakijken op welke een datum er plek is voor een bezoek aan het Hemlab of u doet het in overleg met ons.
Boeken via info@hemlab.nl
Of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Wiskundig inzicht en handelen: 24, 31, 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Mens en samenleving: 34
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 42, 45
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Ruimte: 49, 50

Werkvorm
Het geothermisch lab is een mengvorm tussen een workshop en een experimentencircuit. De leerlingen werken samen in onderzoekersteams van 2 leerlingen. Elk onderzoekersteam maakt een vulkaan, “magma” voor de vulkaan en voeren samen de experimenten uit in het circuit over lava en aardse hitte.

Veiligheid

Alle leerlingen en begeleiders dragen witte jassen, bij een aantal experimenten is het verplicht om een veiligheidsbril en/of handschoenen te dragen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen instructies hoe ze veilig moeten werken. Speciaal voor dit lab krijgen de leerlingen een instructie hoe ze veilig met een spiritusbrander en vuur kunnen werken.

Technieken en vaardigheden

  • Zelfstandig werken vanaf een werkblad
  • Knutselen
  • Schilderen
  • Meten en afmeten
  • Werken met vuur
  • Werken met tabellen

EXPERIMENTEN
Vulkaan en vulkaanuitbarsting
De groepjes leerlingen maken samen een vulkaan van papier en verf. De leerlingen maken een 2- componenten-‘magma’, waarmee ze aan het eind van het geothermische lab hun vulkaan laten uitbarsten.

De kleur van lava
Met een ijzerdraadje en vuur ontdekken de leerlingen waarom lava oranje is. Wat zegt de kleur van lava en het hete metaal over de temperatuur.

De kleur van hitte
De leerlingen kunnen hitte voelen en meten en zien hoe donker of licht het is in het binnenste van de aarde.

Het midden van de aarde is van ijzer
De leerlingen maken een kleine wereldbol en ontdekken zo dat de aarde is opgebouwd uit een ijzeren kern, een mantel van steen en dat de aardkorst heel dun is.

Smelten en stollen
De leerlingen laten kokosvet met steentjes smelten en stollen in een reageerbuis en ontdekken zo waarom de aardkern van ijzer is en de zeeën aan de buitenzijde van aarde voorkomen.

Wat gebeurt er bij wrijving
In de aarde schuren en wrijven gesteenten langs elkaar. Wordt het dan kouder of warmer. De leerlingen meten het zelf in een eenvoudig, maar leuk experiment.

Stenenexpositie
Er is een expositie van vulkanische bommen en stenen. De stenen mogen natuurlijk gevoeld en opgepakt worden. In een bak water ontdekken ze dat sommige stenen kunnen blijven drijven.

Medisch Laboratorium

Schoolbezoek bij het Hemlab

In het Medisch Laboratorium doen de leerlingen praktische kennis op van de werking van onze organen en doen ze  medisch en chemisch onderzoek.

Voor wie
primair onderwijs groep 7,8
voortgezet onderwijs: klas 1

Prijs 90 minuten
Groep t/m 22 leerlingen € 231,-
Groep 23 t/m 32 leerlingen € 10,50 per leerling

Prijs 120 minuten
Groep t/m 16 leerlingen € 231,-
Groep 17 t/m 32 leerlingen € 12,50 per leerling

20% korting voor de 2e workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen inclusief 9% btw

Locatie
Hemlab, Barndegat 8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer, auto en fiets.

Plannen en boeken
In onze kalender kunt u nakijken op welke een datum er plek is voor een bezoek aan het Hemlab of u doet het in overleg met ons.
Boeken via info@hemlab.nl
Of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Getallen en bewerkingen: 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 41, 42

Werkvorm
Het Medisch Laboratorium is een circuit met ongeveer 7 experimenten die de leerlingen in tweetallen uitvoeren. Samen hebben ze meer kennis en vaardigheden in huis. Ook zijn ze samen verantwoordelijk voor veiligheid en netheid. Samen gaan ze zoek naar antwoorden, kunnen ze de resultaten bespreken  en een conclusie trekken.

Een aantal experimenten doen de leerlingen samen, andere experimenten kunnen ze gelijktijdig apart uitvoeren.  Bij een oneven aantal leerlingen werkt één leerling alleen.

Veiligheid

De leerlingen en begeleiders dragen witte jassen, bij enkele experimenten is het verplicht om een veiligheidsbril en/of handschoenen te dragen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen mondelingen instructies hoe ze veilig moeten werken.
Speciaal voor dit lab krijgen ze een instructies hoe ze veilig met een kokend water en chemicaliën kunnen werken.

Technieken en vaardigheden

  • Zelfstandig werken vanaf een werkblad
  • Meten, afmeten en wegen.
  • Werken met vuur
  • Werken met tabellen
  • Kwalitatief chemische analyse

EXPERIMENTEN
Maak je eigen urine
Onze nieren werken dag en nacht om het bloed schoon te houden. Afvalstoffen en overtollige stoffen in het bloed worden samen met water door de nieren uit het bloed gefilterd. Zo ontstaat een gele vloeistof: urine.  Om te ontdekken welke stoffen er in urine zitten maken de leerlingen (nep)urine met water, zout, ureum en gele en rode kleurstof. Er wordt uitgelegd welke stoffen dat zijn en waarom al deze stoffen in je urine voorkomen.


Urineonderzoek
Als je ziek bent, dan kan de huisarts vragen om urine te brengen voor een onderzoek. Wat kan je met een urine-onderzoek ontdekken. De leerlingen gaan op zoek naar glucose (suiker) en eiwit in urine. Het onderzoek doen ze met het Benedicts reagens in reageerbuisjes en met speciale teststrookjes. Wanneer is een uitslag positief of negatief? Aan de hand van de uitslag kunnen ze diagnose stellen of een vervolg onderzoek adviseren. Er wordt gewerkt met kunstmatige urine.

DNA
DNA-onderzoek is onderzoek van ons erfelijk materiaal, het DNA. Het wordt gebruikt voor het stellen van een diagnose of onderzoek naar de erfelijke aanleg voor een bepaalde ziekte die in je familie voorkomt.
DNA is de code hoe je eruit ziet, de kleur van je ogen, soort en kleur haar, hoe je oren eruit zien en hoe lang je wordt, van alles dus. Het zit in elke cel van je lichaam. De helft van DNA krijg je bij je geboorte al mee van je moeder en de andere helft van je vader. Voordat de test begint moet het DNA eerst uit je bloed of wangslijmcellen geïsoleerd (gezuiverd) worden. In het medisch laboratorium oefenen we het eerst op een aardbei.

Chromatografie
Chromatografie is een scheidingstechniek waarmee mengsels van verschillende stoffen gescheiden kunnen worden in hun aparte componenten. Chromatografie wordt onder meer gebruikt bij verwantschapsonderzoek met DNA, bij bloedonderzoek en diverse andere onderzoeken.
De eenvoudigste vorm van chromatografie is de papierchromatografie. De leerlingen onderzoeken een monster om te ontdekken wat er precies in zit.

Speekselonderzoek
We eten en drinken ons hele leven door, want we hebben energie nodig om te bewegen, te denken en ons warm te houden. Als we ons mond eenmaal hebben leeggegeten, vraagt niemand zich meer af wat er mee is gebeurd. Terwijl de spijsvertering al in onze mond is begonnen. Door speeksel wordt het eerste zetmeel al omgezet naar suiker. Speeksel is een mengsel van onder meer water, natriumwaterstofcarbonaat (baking soda), slijm en het enzym amylase. Amylase breekt zetmeel af af tot glucose (druivensuiker). Met wat aardappelzetmeel en jodium gaan ze  de werking van hun eigen speeksel testen.

Longonderzoek
Per uur ademen we wel 1000 keer in en uit. Bij inademing worden de longblaasjes in de longen met lucht gevuld. In de longblaasjes wordt  koolstofdioxide uit ons bloed omgewisseld voor zuurstof. Ons bloed brengt de zuurstof naar onze cellen zodat suikers en vetten ‘verbrand’ kunnen worden. Zo maken we energie vrij om te kunnen bewegen, denken en om ons warm te houden. De leerlingen testen de lucht die ze in een uitademen op zuurstof, kooldioxide en water.

Frisdrankenonderzoek

Schoolbezoek bij het Hemlab

In het Frisdrankenonderzoek doen leerlingen een kwantitatieve  onderzoek naar suiker in (fris)dranken. Het onderzoek start bij het stellen van hypothese, het oefenen van de test en uitvoeren van het onderzoek. De leerlingen trekken daarna de conclusie. Het resultaat kunnen de leerlingen zelf controleren met een eindtest.

Plannen en boeken
In onze kalender kunt u nakijken op welke een datum er plek is voor een bezoek aan het Hemlab of u doet het in overleg met ons.
Boeken via info@hemlab.nl
Of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Wiskundig inzicht en handelen: 24, 25
Rekenen/Wiskunde > Getallen en bewerkingen: 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Mens en samenleving: 34
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 41, 42, 45
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Ruimte: 49, 50

Werkvorm
Het onderzoek wordt door de leerlingen in tweetallen uitvoeren. Bij een oneven aantal leerlingen werkt één leerling alleen.

Voor wie
primair onderwijs groep 5, 6, 7, 8
voortgezet onderwijs klas 1

Prijs 90 minuten
Workshop: Frisdrankenonderzoek
Groep t/m 22 leerlingen € 231,-
Groep 23-32 leerlingen € 10,50 per leerling.

Prijs 120 minuten
Workshop: Frisdrankenonderzoek +zelf frisdrank maken
Groep t/m 16 leerlingen € 231,-
Groep 17-32 leerlingen € 12,50 per leerling.

20% korting voor 2e workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen inclusief 9% btw

Locatie
Hemlab, Barndegat 8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer, auto en fiets.

Veiligheid

Alle leerlingen en begeleiders dragen witte jassen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen instructies hoe ze veilig moeten werken.

Technieken en vaardigheden

  • Zelfstandig werken vanaf een werkblad
  • Meten en afmeten
  • Sorteren
  • Opstellen hypothese en conclusie

HET ONDERZOEK
In ons laboratorium hebben we verschillende soorten frisdrank. Het is aan de leerlingen om uit te zoeken wat de volgende is van de frisdranken met de meeste suiker tot die met de minste of geen suiker. 

Onderzoeksvraag en enquête
Het onderzoek start met een plenair vooronderzoek. Alle leerlingen bedenken van te voren in welke frisdrank de meeste suiker zou kunnen zitten. De meningen zullen waarschijnlijk verdeeld zijn. Een reden om de leerlingen het zelf uit te laten zoeken.

Voorbereiding
Het onderzoek start met het voorbereiden en het oefenen van een test. De test is gebaseerd op de dichtheid van de verschillende frisdranken. Hoe meer suiker een bepaalde frisdrank bevat hoe hoger de dichtheid van de frisdrank is.

Om de test te oefenen maken de leerlingen eerst 2 referentievloeistoffen:  de één met weinig suiker en de ander met veel suiker.

 In een reageerbuis gaan de leerlingen laagjes maken met de referentievloeistoffen. Afhankelijk of de vloeistoffen laagjes vormen of gaan mengen kunnen ze concluderen welke van de vloeistoffen het meeste  suiker bevat.

Vastlegging
De leerlingen houden tijdens het onderzoek een labverslag bij.

Hypothese
Als de leerlingen de test goed hebben geoefend, start het werkelijk onderzoek. Alle onderzoeksteams  kiezen uit de frisdranken een aantal frisdranken en stellen een hypothese op over de suikergehalte van die frisdranken.

Uitvoering onderzoek
Daarna gaat elk onderzoeksteam  de frisdranken met elkaar vergelijken. Door nauwkeurig werken en logisch denken kan uit de resultaten de juiste volgorde worden vastgesteld.

Conclusie
Heeft een onderzoeksteam voldoende vergelijkingen gemaakt, dan stellen ze de conclusie op: Dit is de volgorde.

Controle
De conclusie kunnen de leerlingen zelf controleren door de 4 de frisdranken te stappelen in één buis. 

Vulkanen en Aardse hitte

Geothermisch workshop voor het primair onderwijs

In het geothermisch lab “Vulkanen en Aardse hitte“ ontdekken leerlingen door experimenteren waarom lava oranje is en hoe je de temperatuur van lava kan meten. Hoe donker en heet zou het zijn in het midden van de aarde?
De leerlingen maken een vulkaan. Met een chemische reactie laten ze aan het eind de vulkaan uitbarsten. De leerlingen kunnen vulkanische stenen zien en voelen. Sommige stenen zijn zo licht dat ze blijven drijven.

Voor wie
primair onderwijs groep 4 t/m 7

Duur
1 uur 45 minuten

Locatie
Hemlab, Barndegat 6-8, 1505 HN Zaandam
   
Het Hemlab is uitstekend te bereiken met het openbaar vervoer, auto en fiets.

Prijs
Groep t/m 22 leerlingen € 231,-
Groep 23-32 leerlingen € 10,50 per leerling .
20% korting voor de 2e workshop op dezelfde dag.
Alle prijzen inclusief 9% btw

Plannen en boeken
In onze kalender kunt u nakijken op welke een datum er plek is voor een bezoek aan het Hemlab of u doet het in overleg met ons.
Boeken via info@hemlab.nl
Of neem contact op via
06-52484935 met Marie-Claire Vugts  of
06-17165114 met Geert de Boer

Kerndoelen
Nederlands > Schriftelijk onderwijs: 4, 9
Rekenen/Wiskunde > Wiskundig inzicht en handelen: 24, 31, 33
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Mens en samenleving: 34
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Natuur en techniek: 42, 45
Oriëntatie op jezelf en de wereld > Ruimte: 49, 50

Werkvorm
Het geothermisch lab is een mengvorm tussen een workshop en een experimentencircuit. De leerlingen werken samen in onderzoekersteams van 2 leerlingen. Elk onderzoekersteam maakt een vulkaan, “magma” voor de vulkaan en voeren samen de experimenten uit in het circuit over lava en aardse hitte.

Veiligheid

Alle leerlingen en begeleiders dragen witte jassen, bij een aantal experimenten is het verplicht om een veiligheidsbril en/of handschoenen te dragen. Voorafgaand aan het Lab krijgen de leerlingen instructies hoe ze veilig moeten werken. Speciaal voor dit lab krijgen de leerlingen een instructie hoe ze veilig met een spiritusbrander en vuur kunnen werken.

Technieken en vaardigheden

  • Zelfstandig werken vanaf een werkblad
  • Knutselen
  • Schilderen
  • Meten en afmeten
  • Werken met vuur
  • Werken met tabellen

EXPERIMENTEN
Vulkaan en vulkaanuitbarsting
De groepjes leerlingen maken samen een vulkaan van papier en verf. De leerlingen maken een 2- componenten-‘magma’, waarmee ze aan het eind van het geothermische lab hun vulkaan laten uitbarsten.

De kleur van lava
Met een ijzerdraadje en vuur ontdekken de leerlingen waarom lava oranje is. Wat zegt de kleur van lava en het hete metaal over de temperatuur.

De kleur van hitte
De leerlingen kunnen hitte voelen en meten en zien hoe donker of licht het is in het binnenste van de aarde.

Het midden van de aarde is van ijzer
De leerlingen maken een kleine wereldbol en ontdekken zo dat de aarde is opgebouwd uit een ijzeren kern, een mantel van steen en dat de aardkorst heel dun is.

Smelten en stollen
De leerlingen laten kokosvet met steentjes smelten en stollen in een reageerbuis en ontdekken zo waarom de aardkern van ijzer is en de zeeën aan de buitenzijde van aarde voorkomen.

Wat gebeurt er bij wrijving
In de aarde schuren en wrijven gesteenten langs elkaar. Wordt het dan kouder of warmer. De leerlingen meten het zelf in een eenvoudig, maar leuk experiment.

Stenenexpositie
Er is een expositie van vulkanische bommen en stenen. De stenen mogen natuurlijk gevoeld en opgepakt worden. In een bak water ontdekken ze dat sommige stenen kunnen blijven drijven.